شماری از تئاترهای خیابانی از ریشه و خاستگاه اصلی خود دور شده‌اند

به گزارش ایران تئاتر از یزد؛ علیرضا خورشیدنام دارای مدرک کارشناسی کارگردانی سینماست در زمینه فیلم سازی و اجرای برنامه های گوناگون فرهنگی و هنری نیز دارای تجربه و پیشینه است و  تاکنون در نمایش های گوناگون به عنوان بازیگر، دستیار کارگردان و مدیر اجرایی فعالیت کرده و برای بازی در نمایش های آرش- دژ - بازی سلطان و سیاه - دیوانه! من هوراشیو هستم - انکار(جشنواره دانشجویی) پیک(جشنواره رضوی)-بوی تلخ بهشت - ما به هم دروغ نمی گیم - رقص کاغذ پاره ها (نمایش نامه خوانی) جاده لغزنده می شود (تئاتر خیابانی) و ... جوایز گوناگون بازیگری را دریافت کرده است. این بازیگر گزیده کار، در سال 80 با بازی در نمایش خیابانی "فراری" با کارگردانی سید ناصر امامی میبدی، در بیستمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر حضور پیدا کرد.

علیرضا خورشیدنام به تازگی از سوی انجمن هنرهای نمایشی استان یزد، به عنوان مسئول دفتر تئاتر خیابانی یزد، به مرکز هنرهای نمایشی کشور معرفی شده است. به همین مناسبت با او گفت و گوی کوتاهی انجام دادیم تا دیدگاهش درباره تئاتر خیابانی را بدانیم.

در آغاز کمی از تجربه خود در زمینه تئاتر خیابانی بگویید؟

 نخستین بار در سال 80 با بازی در نمایش خیابانی "فراری" و حضور در جشنواره تئاتر استان یزد و سپس بیستمین جشنواره سراسرس تئاترفجر، بازی در این گونه از نمایش را تجربه کردم. البته پیش از آن و در سال 78 نیز با بازی در نمایش "دژ" به کارگردانی سید حسین پیغمبری که گونه ای نمایش محیطی بود، بازی در جایی بیرون از سالن نمایش را تجربه کرده بودم.در سال 96 به عنوان یکی از اعضای گروه انتخاب نخستین جشنواره تئاتر خیابانی "چتر زندگی" انجام وظیفه کردم و در سال 97 با بازی در نمایش خیابانی "جاده لغزنده می شود" در دومین جشنواره تئاتر خیابانی "چتر زندگی" و سپس جشنواره نمایش های خیابانی جزیره خارگ حضور داشتم.

تئاتر خیابانی به چه نوع نمایشی گفته می شود؟ آیا به صرف این که در فضای آزاد اجرا می شود، می توان آن را تئاتر خیابانی نامید؟

همان گونه که از نام این شاخه از تئاتر پیداست، تئاتر خیابانی تئاتری هست که محل اجرای در گوشه ای از خیابان، میدان یا یک گذر باشد، جایی که بتواند توجه رهگذران را به سوی خود بکشاند؛ ولی تا آن جایی که من دریافته ام هر کنش و فعالیت نمایشی که در این گونه جاها اجرا شود، نمی تواند تئاتر خیابانی باشد! یکی از ویژگی های تئاتر خیابانی، گونه ای کنش شعاری و فریادگونه از سوی هنرمندان نمایش است؛ در سال های اخیر، سیاست گذاران تئاتر کشور برای آشنا کردن و شاید آشتی دادن مردم با هنر نمایش، زمینه اجرای هرگونه کنش نمایشی را در جاهایی بیرون از سالن تئاتر فراهم کرده اند که شاید به عنوان گونه های گوناگون نمایش، مانند نمایش های عروسکی، خیمه شب بازی، نمایش ها و رقص های بومی و محلی پذیرفتنی و ارزشمند باشد ولی بی گمان "تئاتر خیابانی" نیست چون نباید فراموش کنیم که تئاتر خیابانی باید موضوعش و مکان رویداد آن اتفاق نمایشی، همان خیابان یا گذر باشد، ولی شوربختانه امروزه هر نمایشی با هر موضوعی، در خیابان و به نام نمایش خیابانی اجرا می شود حتی اگر مکان رویداد داستان، اتاق عمل بیمارستان یا کلبه ای کنار دریا باشد! گمان کنم بیشتر دوستان صاحب نظر با من موافق باشند که بهره بردن از تجهیزات صوت و نور، چهره پردازی، طراحی صحنه و ... که امروزه در بیشتر نمایش های خیابانی می بینیم، این گونه از تئاتر را از ریشه و خاستگاه اصلی آن دور می کند و همین امر باعث ایجاد سردرگمی هنرمندان علاقمند به این گونه از تئاتر شده است.

این نوع نمایش ها چه مخاطبی دارند؟ تفاوت بین مخاطبین نمایش های صحنه ای با این نوع نمایش در چیست؟

 بدیهی است که همه رهگذران، دست فروشان، و هر آن که در خیابان با هر نیتی در حال آمد و شد است می تواند بیننده نمایش خیابانی باشد؛ ولی تماشاچی نمایش صحنه ای، با قصد و نیت از خانه بیرون آمده تا به تماشای نمایشی با فلان مشخصات برود، یعنی دیدن نمایش را برای بخشی از برنامه روزانه خود انتخاب کرده، در حالی که تماشاگر نمایش خیابانی، به هنگام گذر از یک پیاده رو ناگهان با شماری از شهروندان رو به رو می شود که گرد هم آمده اند و سرگرم تماشای ماجرایی/ نمایش هستند؛ این شهروند در پی کاری از خانه بیرون آمده و شاید برای رسیدن به قراری شتاب دارد، بنابراین نمایش و بازی بازیگران باید به گونه ای گیرا و تماشایی باشد که او را از رفتن باز دارد و به دیدن نمایش وادار کند؛ از این رو زمان نمایش هم نباید زیاد به درازا بکشد.

 به نظرتان یک نمایش خیابانی چه ویژگی هایی باید داشته باشد تا مخاطب عام را جذب کند؟

 نمایش خیابانی باید حرفی از جنس دغدغه های مردم نمایش بدهد، این نمایش، می تواند مشکل، نیاز، کمبود یا خطری را فریاد بکشد؛ می تواند هم با خنده و شادی همراه باشد و یا شاید... گفتن این نکته مهم است که جذب مخاطب عام، نباید به معنای تن دادن به سطحی ترین خواسته های مخاطب باشد.

 با توجه به افزایش نمایش های خیابانی در یزد، معایب و محاسن این روند را بگویید؟ آیا توانسته در جذب مخاطب موثر باشد؟

خوبی این روند این است که هنرمندان نمایش دائم در تکاپو هستند و تولید نمایش متوقف نمی شود؛ این روند اگر رویکردی مثبت و رو به رشد برای هنرمندان تئاتر باشد که به بالا بردن سطح سلیقه شهروندان بینجامد، ارزش به شمار می رود؛ افزایش شور و نشاط اجتماعی، دیگر جنبه مثبت این ماجراست، اما اگر به هر مناسبت و بهانه ای بخواهیم دست به دامن هنرمندان نمایش خیابانی شویم، به جایگاه این شاخه از نمایش ضربه می زنیم؛ چون گاهی افزایش تولید از دقت و کیفیت محصول کم می کند و تولید کننده، باری به هر جهتی کار می کند!6- خودتان کدام نوع تئاتر را بیشتر می پسندید؟ چرا؟ - من "تئاتر" را می پسندم، خیابانی و عروسکی و صحنه ای چندان مهم نیست؛ هر گلی یک بویی دارد. باید ببینیم موضوع مان در کدام قالب و چگونه بهتر می توانیم به مخاطب عرضه کنیم. بی گمان یک تئاتر خیابانی اصولی که دارای دغدغه و هدف و اندیشه باشد، بهتر از یک نمایش صحنه ای با هدف بساز و بفروشی هست، و بر عکس!

چه برنامه هایی برای پیشرفت تئاتر خیابانی در یزد دارید؟

پیش از هرچیز شناسایی و سامان دهی به دوستانی است که در این زمینه کار می کنند یا دوست دارند کار کنند، پس از آن باید با همکاری همین دوستان در راهی گام برداریم تا جایگاه و اصالت این شاخه از تئاتر، پاس داشته شود؛ البته برنامه های هم برای اجرای هفتگی گروه های تئاتر خیابانی در تهران داریم که با قولی که آقای سامان خلیلیان -مدیر کانون تئاتر خیابانی کشور- دادند بخش زیادی از هزینه رفت و برگشت و... را این کانون پرداخت خواهد کرد. البته در کنار این ها در تدارک برگزاری کارگاه های آموزشی نیز خواهیم بود تا به افزایش سطح دانش و آگاهی هنرمندانی که به فعالیت در این رشته علاقه دارند، کمک کنیم.